Tapınaklar
Artemis Tapınağı: Sütunların Taşınması ve Dikimi
Efes’teki görkemli Artemis Tapınağı’nın bir rekonstrüksiyon çizimi. Tamamen mermerden inşa edilen bu anıtsal tapınak, Antik Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olarak ün salmıştı. Yapının onlarca sütunu ve üst yapı kirişleri, dönemin ileri mühendislik teknikleri kullanılarak monte edilmişti.
Efes Artemis Tapınağı’nın mermer sütun ve kirişlerinin kurulumu, antik dönemde uygulanan en etkileyici mühendislik çözümlerinden birini sergiler. Yaklaşık 20 metre yüksekliğindeki dev sütun gövdeleri tapınakta dikileceği yere taşınırken, her biri kendi boyunda silindir biçimli ahşap bir mahfaza içine alınır ve bu mahfazanın iki yanına tekerlekler takılırdı. Böylece sütunlar, yatay olarak bir “silindir makara” şeklinde karayolunda yuvarlanarak ocaktan tapınak alanına görece kolay bir şekilde taşınabiliyordu. Sütun parçalarını üst üste koyup dikmek nispeten kolay olsa da, bunların üzerine yerleştirilecek tonlarca ağırlıktaki kiriş (architrave) bloklarını 20 m yüksekliğe kaldırmak son derece zordu. Bu amaçla antik ustalar dahiyane bir yöntem geliştirmişlerdi: Önce büyük kiriş blokları silindir biçimli sağlam ahşap sandıkların içine yerleştirilip çevreleri kumla doldurulurdu. Ardından bu sandıklar, tapınağın çevresine inşa edilen eğimli ahşap rampalar üzerinde yuvarlanarak sütun başlıklarının (kapitellerin) üzerine kadar çıkarılırdı. Hedeflenen noktaya ulaşıldığında sandıkların alt kısmında açılan deliklerden kum yavaş yavaş boşaltılır, kum azalırken kiriş bloğu da kontrollü bir şekilde aşağı inerek sütunların üstüne tam yerine otururdu. Bu yöntem sayesinde devasa arşitrav blokları yüksek sütunların tepesine zarar görmeden çıkarılıp yerleştirilebilmiştir.
Artemis Tapınağı’nın tamamen mermerden inşa edilmiş olması ve bu gibi yenilikçi montaj teknikleri, antik dünyada mimarlığın ulaştığı zirveyi göstermektedir. Efesli mimarlar ve mühendisler, döneminin en gelişmiş yöntemlerini kullanarak, bulutlara yükseldiği anlatılan bu görkemli tapınağı inşa etmeyi başarmışlardır. Sonuç olarak, Efes’teki yapılar gerek malzeme kalitesi gerekse uygulanan ustalıklı teknikler sayesinde çağının en dayanıklı ve görkemli mimari eserleri arasında yer almış ve ünü yüzyıllar boyunca dillerden düşmemiştir.
Artemis Tapınağı: Sütunların Taşınması ve Dikimi
Efes’teki görkemli Artemis Tapınağı’nın bir rekonstrüksiyon çizimi. Tamamen mermerden inşa edilen bu anıtsal tapınak, Antik Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olarak ün salmıştı. Yapının onlarca sütunu ve üst yapı kirişleri, dönemin ileri mühendislik teknikleri kullanılarak monte edilmişti.
Efes Artemis Tapınağı’nın mermer sütun ve kirişlerinin kurulumu, antik dönemde uygulanan en etkileyici mühendislik çözümlerinden birini sergiler. Yaklaşık 20 metre yüksekliğindeki dev sütun gövdeleri tapınakta dikileceği yere taşınırken, her biri kendi boyunda silindir biçimli ahşap bir mahfaza içine alınır ve bu mahfazanın iki yanına tekerlekler takılırdı. Böylece sütunlar, yatay olarak bir “silindir makara” şeklinde karayolunda yuvarlanarak ocaktan tapınak alanına görece kolay bir şekilde taşınabiliyordu. Sütun parçalarını üst üste koyup dikmek nispeten kolay olsa da, bunların üzerine yerleştirilecek tonlarca ağırlıktaki kiriş (architrave) bloklarını 20 m yüksekliğe kaldırmak son derece zordu. Bu amaçla antik ustalar dahiyane bir yöntem geliştirmişlerdi: Önce büyük kiriş blokları silindir biçimli sağlam ahşap sandıkların içine yerleştirilip çevreleri kumla doldurulurdu. Ardından bu sandıklar, tapınağın çevresine inşa edilen eğimli ahşap rampalar üzerinde yuvarlanarak sütun başlıklarının (kapitellerin) üzerine kadar çıkarılırdı. Hedeflenen noktaya ulaşıldığında sandıkların alt kısmında açılan deliklerden kum yavaş yavaş boşaltılır, kum azalırken kiriş bloğu da kontrollü bir şekilde aşağı inerek sütunların üstüne tam yerine otururdu. Bu yöntem sayesinde devasa arşitrav blokları yüksek sütunların tepesine zarar görmeden çıkarılıp yerleştirilebilmiştir.
Artemis Tapınağı’nın tamamen mermerden inşa edilmiş olması ve bu gibi yenilikçi montaj teknikleri, antik dünyada mimarlığın ulaştığı zirveyi göstermektedir. Efesli mimarlar ve mühendisler, döneminin en gelişmiş yöntemlerini kullanarak, bulutlara yükseldiği anlatılan bu görkemli tapınağı inşa etmeyi başarmışlardır. Sonuç olarak, Efes’teki yapılar gerek malzeme kalitesi gerekse uygulanan ustalıklı teknikler sayesinde çağının en dayanıklı ve görkemli mimari eserleri arasında yer almış ve ünü yüzyıllar boyunca dillerden düşmemiştir.